Làm thế nào để yêu thương con VÔ ĐIỀU KIỆN
Tôi bắt đầu làm mẹ với những cuốn sách dạy con luyện ngủ, tâm lý và sự phát triển của trẻ, những phương pháp hứa hẹn sẽ giúp tôi uốn nắn con thành em bé tự giác, độc lập v.v. nhưng càng đi dài và xa, tôi càng nhận thấy điều mà em bé cần nhất ở mình không phải hiểu biết khoa học, không phải những công thức ăn - chơi - ngủ, không phải những phương pháp được chỉ dạy rạch ròi trong việc kỷ luật con.
Mà là tình yêu. Một tình yêu thương VÔ ĐIỀU KIỆN.
Để phát triển, con cần được biết rằng con được yêu thương dù con có ra sao đi nữa. Nó là một cơ sở vững chãi để con dựa vào, từ đó dũng cảm khám phá thế giới và sống đúng với con người của chính mình.
Tôi mà lại không yêu thương con tôi vô điều kiện?
Phải rồi. Cha mẹ nào chẳng mặc định rằng mình yêu con vô điều kiện. Nhưng có thật thế không? Hãy thử một lần thực sự quan sát để thấy điều ngược lại.
Tình yêu của chúng ta nhiều khi là CÓ ĐIỀU KIỆN. Vì muốn con làm theo ý mình (với mong muốn tốt cho con), nên ta lấy tình yêu ra trao đổi.
Phải ngoan thì mẹ mới yêu.
Con không nghe lời thì bố bỏ con ở đây luôn đấy.
Có những khi, chúng ta ra điều kiện một cách tinh tế hơn. Một hôm, khi con tự xúc một mạch hết bát cơm, mắt bố mẹ long lanh mà ôm hôn con chùn chụt hết lời khen:
Con mẹ giỏi quá, thế có yêu không cơ chứ.
Cứ ăn ngoan thế có phải là bé ngoan không nào.
Thế rồi hôm sau, con ngồi gẩy gẩy thức ăn hoặc liến thoắng nói chuyện mà không chịu xúc, bố mẹ bèn trợn mắt quát:
Con có ăn ngay đi không? Cho nhịn luôn bây giờ!
Cả nhà ăn xong mà con vẫn còn nguyên bát thế kia, thì cho ngồi đây một mình. Lúc nào ăn xong mới được lên nhà.
Nhưng bạn có biết không, những lời khen, phần thưởng hay những câu quát, câu dọa trong tình huống trên đều là sự thể hiện CÓ ĐIỀU KIỆN của tình yêu mà chúng ta dành cho con. Từ cách hành xử của chúng ta, con học được một quy tắc rất đơn giản nhưng cũng không kém phần lạnh lùng:
Con làm theo bạn, thì con được yêu thương.
Con trái ý bố mẹ, thì tình yêu ấy sẽ bị thu hồi.
Tình yêu có điều kiện là một món nợ lãi cao
Ở đây, tôi không muốn lên án bạn - nếu thế thì tôi phải lên án chính mình trước đã, vì đó là những gì tôi cũng từng làm, thậm chí hiện giờ đôi khi vẫn làm vào những ngày mệt mỏi. Ra điều kiện cho tình yêu là cách làm hiệu quả tức thời, để được yêu thương con sẽ làm theo ý bạn. Nhanh và không phải nhiều lời. Còn trăm công nghìn việc đang chờ.
Nhưng dần dà, tôi hiểu rằng nó chỉ là giải pháp tạm thời nhưng về dài hạn thì lợi bất cập hại. Lâu dần, tôi thấy con như con chim non sợ cành cong. Con sợ sai, vì sai thì bố mẹ sẽ không yêu. Con không dám nói ra suy nghĩ của mình. Con nói dối để không bị tước bỏ tình yêu thương từ bố mẹ. Con bắt đầu sợ khám phá, sợ thử nghiệm, sợ thể hiện chính mình. Còn chúng ta ấy hả? Chúng ta giải quyết được phần nào trong “trăm công nghìn việc” của mình nhưng đã mất đi lòng tin tưởng, sự thành thực và kết nối với con.
Con càng lớn, càng độc lập và tách rời bố mẹ. Một lúc nào đó, bạn nhận ra mọi lý thuyết, mọi phương pháp, kỹ thuật dạy con đều là vô nghĩa nếu không dựa trên một sự kết nối giữa bạn và con. Những đứa trẻ khó bảo nhất là những đứa trẻ thiếu tình yêu thương vô điều kiện từ bố mẹ.
Tôi cũng muốn yêu con vô điều kiện, mà sao khó quá!
Khó là đúng, bởi vì làm sao ta có thể cho đi một điều mà ta chưa từng được nhận? Hầu hết chúng ta đều lớn lên với những điều kiện cho tình yêu thương. Chúng ta bị phạt khi mắc lỗi, từ đó ta học nói dối để không còn bị phạt khi làm sai. Chúng ta nhận được sự thất vọng và ghét bỏ khi làm trái ý cha mẹ mình, cho nên ta không dám là mình nữa.
Giờ đây trong vai trò làm cha mẹ, chúng ta dù muốn cũng chẳng biết làm thế nào để yêu thương con mình vô điều kiện cả. Bao nhiêu cuốn sách bảo ta đừng mắng, đừng phạt nhưng cũng đừng thưởng. Nhưng thay vào đó, ta phải làm gì?
Khi con có hành vi tốt
Theo quán tính, chắc hẳn bạn sẽ khen ngợi con. Khen ngợi tưởng như là tốt, nhưng lại có thể trở thành một dấu hiệu vi tế của tình yêu thương CÓ ĐIỀU KIỆN. Sẽ có những lúc ta khen con nhiều hơn lúc khác. Con được điểm 10 hả? Giỏi quá luôn! Con được điểm 8 à? Ừ thôi cũng được. Như vậy thì lời khen vẫn là có điều kiện, con hoàn thành, thành công thì được khen. Còn những khi con không đạt được điều gì nổi trội thì không có lời khen nào cả. Dần dần, con chỉ mong đợi những lời khen và sẽ cảm thấy thiếu thốn khi không có lời khen nào cả.
Vậy thay vì lời khen, ta sẽ đơn giản tường thuật lại những gì con vừa làm được:
Con dọn xong đồ chơi gọn gàng rồi, con cảm thấy thế nào?
Nhưng đôi khi, mong muốn ghi nhận và thể hiện tình yêu thương của mình với con, tôi vẫn muốn nói gì đó nhiều hơn nữa. Vậy nên, tôi thường thêm vào:
Nhìn con dọn dẹp, mẹ vui lắm.
Như vậy, tôi không khen ngợi kết quả hay một đặc điểm nào sẵn có của con. Tôi vẫn thể hiện được tình yêu thương của mình và con không cần đánh đổi hành vi nào để có được tình yêu thương đó.
Khi con lỡ làm sai, hoặc cố tình làm trái ý bạn
Theo quán tính, chúng ta sẽ càu nhàu vì phải dọn dẹp một cái cốc con đánh vỡ, hoặc quát tháo vì con không chịu nghe lời.
Nhưng hãy nhớ lại về tình yêu thương vô điều kiện - ngay lúc này bạn đang cần nhắc mình về điều đó.
Khi sự việc xảy ra, nếu con không gặp nguy hiểm gì thì đừng làm gì vội. Hãy dừng lại và hít thở khoảng 3 nhịp. Việc quan sát những luồng không khí đi vào - đi ra khỏi cơ thể sẽ khiến bạn bình tâm lại một cách diệu kỳ. Sau đó, hãy nhắc nhở mình: “Con vừa làm một việc không tốt. Nhưng nó chỉ là một việc thôi. Con không phải là đứa trẻ xấu xa. Con là đứa trẻ mà mình yêu thương, dù ra sao đi nữa.”
Thường thì khi làm được đến đây, tôi sẽ bình tĩnh hơn nhiều và chính con cũng bình tĩnh lại. Rồi tôi bắt đầu nói với con về việc vừa xảy ra, rằng tôi không thích con làm như thế. Tất cả đều với một thái độ yêu thương, không phán xét, chỉ trích. Sau đó, tôi sẽ gợi ý cho con những cách khác nếu tình huống tương tự xảy ra. Có thể nó sẽ không có tác dụng ngay, nhưng một ngày bạn sẽ ngạc nhiên thấy con làm được đúng những gì bạn từng nhiều lần gợi ý.
Hãy nhớ rằng việc này không dễ. Bạn cần rèn luyện nó hằng ngày, và càng chuyên cần thì càng nhanh tiến bộ. Sẽ có những lúc bạn không thể giữ bình tĩnh, và như thế cũng không sao cả. Chúng ta sẽ thử lại vào lần sau. Chỉ cần bạn đừng quên xin lỗi con vì đã nổi nóng. Như tôi vẫn nói với con:
Mẹ xin lỗi vì nói to với con. Mẹ đang cố gắng để sửa. Con tha lỗi cho mẹ nhé.
Nhưng hãy nhớ: đây không phải một lời xin lỗi “điện ảnh” mà là một lời từ chính trái tim mình.
Lời kết
Yêu thương vô điều kiện thật là một công việc nhọc nhằn. Đôi khi vì quá mệt với công việc và trách nhiệm của một người lớn, chúng ta khó mà có đủ năng lượng để giữ cho mình không lạc đường. Nhưng bất cứ khi nào có thể, hãy bắt đầu. Một lần, hai lần và sẽ có nhiều lần hơn nữa. Hãy nhớ rằng con đường này là một con đường không hoàn hảo, nhưng mỗi bước chân đúng hướng là bạn đã tặng cho em bé của mình thêm một chút sức mạnh để khám phá bản thân giữa thế giới này.
Thu Thủy,