Tại sao trẻ nói dối?

Khi phát hiện ra đứa con yêu quý của mình nói dối hoặc có hành vi thiếu trung thực, phần đông cha mẹ cảm thấy thất vọng và bối rối. Trong đầu chúng ta có thể lập tức nảy sinh hàng loạt suy diễn liên quan đến động cơ của con như: nói dối để đạt được mục đích chúng muốn, nói dối để thoái thác khỏi điều chúng không thích làm v.v… Có thể những giả thuyết đó đúng. Tuy nhiên, vẫn còn có những nguyên nhân khác khiến trẻ nói dối (hoặc không hoàn toàn trung thực).

TRẺ MUỐN THỬ NGHIỆM MỘT HÀNH VI MỚI.

Theo Tiến sỹ Matthew Rouse – Chuyên gia Tâm lý học lâm sàng của Viện Tâm Trí Trẻ Em (Mỹ) - một lý do khiến trẻ nói dối là vì chúng khám phá ra ý tưởng mới lạ nào đó và khao khát muốn thử nghiệm. Việc này tương tự như mọi hành vi khác (ném đồ ăn, đánh bố mẹ, nghịch nước trong nhà tắm…) để xem điều gì sẽ xảy ra. Chúng ta cần phải chấp nhận thực tế rằng, đứa trẻ vẫn trên đà khám phá và tìm hiểu mọi thứ để hình thành nhận thức, chúng chưa có đầy đủ hiểu biết về mức độ đạo đức của hành vi. Nói dối cũng là một trong những cách thử nghiệm của trẻ với cuộc sống.

Bên cạnh đó, trẻ cũng có thể nói dối để thăm dò phản ứng của bố mẹ và dùng đó làm cơ sở quyết định cho hành động tiếp theo.

TRẺ THIẾU TỰ TIN VÀ CÓ NHU CẦU ĐƯỢC GHI NHẬN

Trẻ thiếu tự tin có thể nói những lời nói dối hoành tráng để khiến bản thân có vẻ ấn tượng hơn, đặc biệt hơn, hoặc khiến người khác nghĩ mình có tài năng để nâng cao tự tôn; hoặc khiến hình ảnh bản thân đẹp hơn trong mắt người khác.

Sự tự tin thực sự và bền vững cần được xây dựng từ nội tại của trẻ chứ không phải bên ngoài. Một khi trẻ không cảm thấy tin tưởng vào giá trị thật của bản thân, chúng sẽ tìm đến các yếu tố bên ngoài để bấu víu. Thêu dệt lên một thành tích không có thật để nhận lại sự khen ngợi hoặc ca tụng của mọi người là cách để trẻ cảm thấy mình có giá trị trong một khoảnh khắc nào đó, cho dù điều này thực chất chỉ là ảo.

GÂY SỰ CHÚ Ý

Tương tự như nhu cầu cần được ghi nhận, có những em bé thích trở thành tâm điểm chú ý của mọi người để cảm thấy bản thân quan trọng và một trong những cách chúng áp dụng là bịa ra câu chuyện không có thật hoặc nói quá mọi chi tiết. Cũng có lúc, trẻ chỉ muốn thêm thắt các tình tiết gay cấn để làm câu chuyện của mình hấp dẫn hơn.

Việc trẻ bịa chuyện vì muốn gây chú ý về bản chất không quá nghiêm trọng nhưng lại mang lại rắc rối cho những người xung quanh bởi vì người lớn sẽ khó xác định được mức độ thật của sự việc để xử lý.

TRÁNH BỊ CHÚ Ý

Ngược lại với xu hướng trên, có những trẻ lại không thích bị chú ý quá nhiều. Theo Tiến sỹ Rouse, một số trẻ có thể nói dối về tình trạng thực sự của mình để tránh bị chú ý hoặc làm người thân lo lắng, chẳng hạn như việc chúng bị bắt nạt ở trường, lo sợ về kỳ thi, hoặc những rối loạn về thể chất như mất ngủ, ăn không ngon v.v… Rõ ràng, tình trạng này về lâu dài sẽ khiến trẻ chịu nhiều tổn thương về thể chất và tinh thần.

NÓI TRƯỚC KHI NGHĨ, HOẶC BỊ ẢNH HƯỞNG BỞI TRÍ TƯỞNG TƯỢNG QUÁ NHIỀU

Trẻ em gặp hội chứng ADHD có xu hướng nói không đúng sự thật bởi chúng luôn vội vàng và bốc đồng đến mức khó bình tĩnh để suy nghĩ về điều chúng phát ngôn. Tiến sĩ Carol Brady, Chuyên gia tâm lý học lâm sàng và là tác giả của một chuyên mục thường xuyên trên tạp chí ADDitude - người đã làm việc với rất nhiều trẻ em mắc chứng ADHD - khẳng định: “Một trong những đặc điểm nổi bật của kiểu ADHD bốc đồng là trẻ nói trước khi suy nghĩ”.

Bên cạnh đó, một số trẻ có khả năng tưởng tượng mạnh mẽ và chúng thực sự tin rằng mình đã làm/chứng kiến/trải nghiệm việc gì đó, và kể như thể đó là sự thật. Còn người lớn lại chỉ đơn giản kết luận rằng trẻ nói dối.

WHITE LIE – NHỮNG LỜI NÓI DỐI VỤN VẶT KHÔNG GÂY HẠI

Chúng ta phải thừa nhận rằng, đôi khi chính người lớn đã khuyến khích trẻ phải nói những lời white-lie để mang lại cảm xúc dễ chịu hay tránh làm tổn thương cho ai đó. Ví dụ: buộc trẻ khen thức ăn ngon, nói yêu với ông bà ở xa dù trẻ chưa được kết nối tình cảm đầy đủ v.v… Trong trường hợp này, việc sử dụng white-lie lại thuộc về kỹ năng xã hội của trẻ nhiều hơn khía cạnh đạo đức.

Chúng ta đều không muốn con mình nói dối, nhưng sự thật thì nói dối cũng là một phần của quá trình phát triển. Cha mẹ nên hướng dẫn, trau dồi cho trẻ ý nghĩa của sự trung thực ngay từ lứa tuổi nhỏ để giúp trẻ định hướng hành vi của mình theo cách đúng đắn nhất.

Tuy nhiên, người lớn cũng cần hết sức khéo léo và tế nhị để các em bé được bảo toàn sự tự tôn, tự tin, và tránh được cảm giác bối rối trước vấn đề mang tính đạo đức này.

(Nguồn tham khảo: childmind.org)